HAE-O AG EUSONG (Hut-on it mga Binaeaybay nga Akeanon) --Shur C. Mangilaya

HAE-O AG EUSONG
ISAEA ka pinanubli nga manggad ag mabahoe nga handumanan it kulturang Akeanon. Simbolo it kahugod ag kapobrehon. Nagapahisayod ag nagapaeubot it pagbueoligan, paghiliusa, paghiliugyon, pag-ueonongan, pagsinaeayo ag pagpalangga it isigkatawo o it sangkapamilya sa guwa ag sa sueod it panimaeay.
Ro eusong nga ginabayuhan it daywa ka nagabueos-bueos nga hae-o, ag ginpatueoan it hueas nga nagataeabilis sa kaeawasan hay isaea ka paagi, agud rong ginahandum nga pageaom hay maangkon. May ihaead sa sueok ag nagadinaguok nga sueoksukan. Para eamang makabuoe it hilab ag liap kon makaeamon sa ginabatyag nga kagutmon. Agud makaagom it maayad-ayad nga katawhayan ag kalinong, aeang-aeang sa paghimo it kamaeayran ag pagpatigayon it kamatuoran.

GINHIMUEATAN nga sueaton ag baeayon sa Literaturang Akeanon. Agud ipabutyag rong baeatyagon ag ro buot hambaeon nga kahidlaw, kamingaw, kaeuoy, kasubo, kaugot, kalisod, kabaeaka, kahuya, kanaw-ay, kaeasa, kabaho, kasakit, kahadlok, kaeuya, kapurilan, kaeainan, kaaeam, kaisog, kabaskog, kaila, kanami, kabuot, kalimpyo, kahumot, kalipay, kamaeayran ag kamatuoran.
Gintinguhaan nga baeayon ag baehagon halin sa nagaeutaw-eutaw nga kaeaeawran it madaeom nga painu-ino ag nagabaeueon nga panamgo. Einunip halin sa kaidaeuman it huna-huna ag gin haw-as halin sa baoe it kaaeam. Ginbugkos ro mga nagakaealhit ag nagabueunggangot nga mga pangutana ag kabaeaka. Agud ipautwas o ipabutyag rong baeatyagon ag ro buot hambaeon.Tinungkad ag binungkag halin sa eandong it kadudoeman ag nageapos sa ginsaea nga eusat it kahayag.
Ginahandum nga makahimo it isaea ka maayad-ayad nga
Literaturang Akeanon. Agud mangin bugae, dungog ag pageaom, aeang-aeang sa pinalanggang Aklanon. Kabay pa nga mangin handumanan ag paeanublion it ulihing tubo. Agud sa paeaabuton nga hin-aga, hay may igahaead sa isigkatawo ag sa banwa. Ag eabi-eabi eon gid nga makapasaeamat, sa atong maeueuy-on nga Ginuo.


--Shur C. Mangilaya
Bagacay, Ibajay, Aklan


DAEAAG
Sa daeaag...
Nagasabeag ako it manami nga mga binhi,
ag akon gid pagatatapon ag pagahugdan.
Agud ro akong mga handum ag pageaom,
hay akon nga maangkon.
Kabay pa nga mapinueuslanon
ro mga ginasabeag nakon nga mga binhi.
Bisan pa sa nagagieiltak nga eugta
o sa nagaeunang nga eapok matugpa,
hay magtueubo ag magbaeahoe.
Mag-ueugbos it manami ro mga dahon,
magsueubeak ro mga bueak,
ag mangin matimgas ro mga bunga.
Ag dayon...
Tawgon naton imaw rang binaeaybay.
Nga sa inyong mga painu-ino hay magsueod,
ag magsaeo sa inyong mga damgo.
Nagapasaeamat gid ako it mabahoe sa Ginuo,
bangud sa Anang pagsabeag kakon
it sangkuro nga pageubot ag kaaeam.
Ngani akon man nga ginahaead
sa akong isigkatawo ag sa banwa.
Para mangin handumanan ag paeanublion
it ulihi nga mga inunga,
sa paeaabuton nga hin-aga.

________________


HANDUM
Isaea ka adlaw...
ako hay namunit
sa tunga it baybay.
Apang owa gid ako
it nadawi.
Ham-an baea?
Akon gid ginhuna-huna.
Hambae it magueang
nga akon nasubeang,
eago abi kuno ro
akon nga ginpaon.
"To idto ka sa sapa
magpamunit."
Ro ana kakong sugo.
Ag naeubtan ko
ro anang kaaeam.
Pagkahin-aga...
Ako euman hay namunit.
Pumungko ako sa
nagahapay nga talisay
sa may binit it sapa.
Mahipos nga gintawtaw
ko ro bunit nga
gin pan-an it eago.
Owa eon gid mabuhayi,
ako hay nakadawi
it mabahoe nga haeuan.

___________________


MANGUNGUMA
Mabugtaw ka it aga-aga ag magpanghimos
it mga kinahangeanon nga daeaehon sa eanas.
Maliap pa eani ro imong sueoksukan,
apang gintakeos mo eon ro imong sanduko.
Sumuksok it kaeo ag pumanaw.
Pagpanguma gid ro imo nga pangabuhian.
Pirme eang nga eapukon ro imong mga siki.
Ag sa pilang dinag-on nga pagtinapak-tapak sa eapok,
Ro mga tudlo sa imong siki hay kinaean-ag,
ag ro imong mga dapah-dapah hay kinakiboe.
Pero padayon gihapon nimo nga ginahandum,
nga may nagahueat pa kimong mabahoe nga pageaom.
Imaw eani hga nagapinueaw ka gihapon
sa pagdipara sa imong kaeanasan.
Bisan pa kunyagon ro imong kaeawasan
sa kaeamig nga daea it tun-og.
Pakon pa mabunak ag mahum-og,
sa pagbunok it nagapanong nga uean.
Maskin pa madusmo sa paghampak
it nagahagiyos nga hangin.
Hay padayon ka gihapon sa paghugod,
pagtiniis ag paghimueat.
Agud eamang nga makaagom
it matimgas nga paeay nga pagagaeabon,
sa pagsipeak it kahayag sa kaaganhon.

___________________

PAGHINUEAT
Gin-uea it gae-om
Ro uean sa kaeanasan;
Nagtieiksiw ro mga sapat-sapat,
Nageinupad ro mga pispis,
Nagdinaeagan ro mga eanggam,
Nagkinamang ro mga kuoe,
Nageinubid ro mga eago,
Naghiniod ro mga ueod,
Nagpieiso ro mga isda,
Nagkinara ro mga paka,
Bangud gin eunod it tubi
Ro mga naggieiltak nga eugta.
Ro pilang buean nga paghinueat
Ag pangamuyo it mga mangunguma,
Hay gin taw-an it igtaeupangod
Ag kaeuoy it Manugtuga.
Ngani ro andang kasubo ag pag-antos,
Hay naumpawan ag nakabatyag it kalipay.
Bangud eani sa pageinagasak
It nagapanong nga bunok it uean,
Sa kamaea-maea nga kaeanasan.

_______________________


DAYWA KA DAEAN
Pageapnaag it kadueom...
Si Salome hay akong nasipeatan.
Matsa may ginahueat
Sa binit it karsada.
Mataeom ro panueok
Ag nagasinigarilyo.
Si Maria hay akong nasipeatan.
Matsa may ginabasa
Nga madamoe nga tueon-an
Sa sueod it kuwarto,
Ag nagasinueat.
Pagsipeak it kahayag...
Si Salome hay nakit-an ko,
Sa sueod it simabahan.
May ginakuekoe nga eapsag.
Nagaeuhod ag nagatinangis!
Si Maria hay nakit-an ko,
Sa ibabaw it entablado.
Nagabaton it diploma.
Nakatoga ag nagahiyum-hiyom!

_____________________


RO MGA EANGGAM
Tapos eon ro gaeabon
sa kaeanasan.
Nagagueowa euman
ro mga eanggam,
sa andang kinakuoban
nga mga buho.
Nagapinaniid
sa idaeom it baeay
kon may isiw
nga tukbon.
Apang ro ayam
nga nagaeuko,
hay kaabtikon
gid mageahay,
kon sanda
hay masipeatan.
Kon sa sueod man
it panimaeay.
Basi samtang nagakitkit
it paeay sa sako,
hay masipeatan
it maasab nga kuring,
ag saputihon
it kamoe ag usngab!
Bisan man eani tagbaeay
ro makapan-o,
hay ginaeampusan sanda
hasta malipong.
Ag ginahandum gid
nga pagapatyon,
bangud eani owa kuno
it pueos nga mga sapat!

__________________


NAGAPANIHOE NGA HABAGAT
May daea nga kueba
ro mga asik sa akong uyahon
it maeamig nga euso-euso it uean,
nga nagaeapos sa nagabulikas nga pawod.
Ro pageampos sa tadtad ag bubong
it nagapanong nga bunok it uean,
samtang ginahuyop it mabaskog
ag nagahagiyos nga hangin,
hay isaea euman ka maeain nga taean-awon
sa akong guba ag nagalihay nga payag.
Ro paghinuylab ag pagkinunhod it akong payag
hay isaea euman ka halit nga nagadaeasa,
sa akong malinong nga pagpangabuhi!
Ginakurog ako sa kahadlok
kon pusdakan it mabaskog
nga nagtieibyog nga hangin ag uean,
ro nagahuyong-huyong nakon nga payag.
Indi ako makatueog sang eugban
nga haeos nagabantae eon it tubi
sa pagdaeasa it nagadaganas nga uean.
Ag basi samtang mahamuok ro akong katueogon,
hay mabugtawan nakon ag mapan-uhan,
nga ako hay nagaeubog eon
sa nagaeunang nga eapok ag eay-on.
Bangud eani sa pagwasdak ag pag-apok
it akong makaeueuoy nga payag,
sa nagahagiyos ag nagabagrong nga eapdos
it nagapanihoe nga habagat!

_________________________


BAG-ONG EUGTA
Sa tuyong-tuyong it bukid
hay imong ginasinggit
ro isaea ka pangutana...
"Sin-o baea ro makatapna
sa mga maeain nga nagakaeatabo
sa idaeom ag ibabaw
it kalibutan?"
Nagakasubo ka bangud
sa imong ginaantos nga kasakit
ag kalisdanan.
Nagataeabilis ro imong hueas
sa kinakurog nimong kaeawasan,
bangud sa kahadlok ag kakueba.
Imo gid nga ginapangamuyo,
nga kabay pa kunta
nga ro imong kaeag,
hay makaangkon it matuod-tuod
nga kalinong, katawhayan,
ag kapahuwayan.
Ag kabay pa nga makasapoe
sa ginpromisa nga bag-ong eugta,
nga gintigana katon it Makaako.

_______________________


BANGHOE
Sa kanagubon it gabii,
hay may isaea ka bang-aw
nga nagabinanghoe.
Nagatangda sa madueom
nga eangit ag matsa nahadlukan.
Samtang ro dueugdog
hay makabueungoe.
Ag ro kasiga it linti
hay makasieilaw.
Kabangdanan,
nga nagadaea it kakueba
sa kada panimaeay!
Tama eon ro pinaeupok
it saeot nga mga armas
nga owa it pueos.
Nga makapahadlok
sa mga pumueuyo
ag makasamad sa tanan
nga mga pagkabutang,
sa idaeom ag ibabaw
it kalibutan!
Indi eon naton paghueaton
nga ro magabanghoe
hay ro mga tawo!

__________________________


BUEAK NGA PINAEABI
Sa amat-amat nimo nga pagbukead,
Naduea ro akong kahidlaw ag kamingaw.
Nagabinaeanta ro akong baeatyagon
Nga ginaeagas it imong matam-is
Ag ginamiin-miin nga hiyum-hiyom.
Ngani ako hay matsa nagaeutaw-eutaw
Sa baeod it katam-is ag kalipay.
Pinaeabi ka sa tanan nga mga bueak
Nga akong nakilaea ag ginpalangga.
Bangud eani ro imong kanami
Hay owa gid it pagkaeaay,
Ag nagahaead it mabahoe nga pageaom.
Nagapatigayon ag nagapaeapnaag
It kamaeayran ag katawhayan.
Padayon nakon nga ginahandum,
Nga kabay pa kunta nga ako
Hay makaiping sa imong euyo,
Ag makahakos sa imong kaeawasan.
Sa paeaabuton nga pagsubeak,
It imong kahumut-humot nga hugom!

____________________


EINUGAW AG EUNOK
Indi ka makatueog sa imong
ginabatyag nga kadueuygon.
Padayon ro imo nga pinamatyag
sa eugban it imong payag.
Bangud eani ro kamingaw it gabii
hay binueahaw it inuwang
it imong pinalanggang mga unga,
nga nagahueulid sa imong euyo.
Eabi-eabi eon gid ro kamanghuran,
nga nagaeubid sa anang eugban!
Maalin gid abi ro eunok
nga ginsapin-sapin sa anang tiyan.
Ag ro einugaw nga gin ihapon
it mga magmaeanghod.
Owa eon man eani it gatas
nga susuhon kimo ro imong eapsag,
bangud ikaw man hay nagapangeuya
ag nagapangeangsi.
Owa ka man abi it einamon
nga ginsueod sa imo nga tiyan.
Agud makabuoe kunta it hilab ag liap,
sa imong nagangutngot
ag nagadinaguok nga sueoksukan!

_____________________


SINAAW
Madueom ro palibot
it akong panan-awan.
Kamana it managob nga gabii
nga owa it mga bituon ag buean.
Nagatinangda ako sa eangit
ag ginainusoy ro kahayag,
nga mabuhay eon nga panyempo
nga indi ko masipeatan.
Ginapamatyagan ko
ro akong pagtikang,
bangud eani basi sa akong pageak-ang,
hay tumabusok ako sa pinakamadaeom
nga bubon it kadudoeman!
Siin eon baea ro kahayag
nga gintuga it Ginuo?
Ham-at haeos kadudoeman gid lang
ro akon nga ginaantos sa akong kabuhi?
Nagahinalikap pa gihapon ako
it malig-on nga makapyutan.
Pero maeayo gid hingan ro mga butang
nga makahaw-as kakon sa dueom.
Maskin man lang kunta
nga makasaplid ro akong tudlo,
it sangkuro nga sinaaw!

______________________


EUBO-EUBO AG UTOE
Nagapieisik ro mga eubo-eubo ag nagakinamang
ro mga utoe sa pinakatore it baeas. Pantaw nanda sa ibabaw
ro mga nagtueup-ay nga tupas ag nagkaeatimpa nga eugta.
Ro mga nagkaeaeuka nga mga niyog ag kahoy
ag nagkaeaeagbong nga mga panimaeay sa binit it suba,
bangud eani sa pageapad ag pagtaeang it suba.
Sa andang pagbiyahe sa maeayong lugar hay ginaagyan nanda
ro mga nagakaeain-eain nga taean-awon sa daeanon. Kapareho
it batsihon ag eapukon nga karsadahon. Nagagieiltak nga
mga kaeanasan ag ginpueutoe nga mga kahoy sa kagueangan.
Sa mabuhay nanda nga pagbiyahe, sanda hay nakasapoe,
sa ginapaobra nga kabahoe-bahoe nga baeay it pulitiko
ag kilaea nga tawo. Gin-uea sanda it grabasan, kaibahan
it mga baeas. Sanda hay nangawa nga ham-at ginkarga sanda
it loader sa trak halin sa binit it suba. Ag ginhakot paagto
sa ginapatindog nga baeay sa kaeapad-eapad nga eugta,
nga bukon man it anda nga ieistaran. Ag mangin kabangdanan
nga ikaduea it andang ginahandum nga pageaom ag kabuhi.
Bangud eani nga ro andang katawhayan, kalipay ag kaeuwasan,
hay idto ginabatyag sa pageangoy-eangoy sa binit it suba.

_________________________


SA PIHAK NGA BAEAY
Nagaeinagasak ag nagaeinagatik ro mga baso,
taku, maeukong, kutsara, tinidor ag bote sa pihak
nga mabahoe nga baeay. Owa it patugsiling
rong paghinibayag, pagwinakae ag pagsieinggitan
it mga tawo nga nagatueumpukan sa palibot
it lamesa, nga haeos nagagueutok sa makahieilong
nga ieimnon ag maeahaeon nga sumsuman.
May kaiping pa nga mga ueagan nga baknit,
nga haeos hiyos ag euspad eon ro mga eawas.
Kon amat hay may nagakaeanta nga ro limog
hay matsa nagatil-i nga tikwi ag matsa huma
it nagapakasta nga baka. Buyog eon abi ro mga ueo,
nagagueuwa eon ro mga kaeainon nga mga ginahinambae.
Ag owa man eani it kapueos-pueos pamatian,
ro mga gina-istoryahan nga makabueungoe sa dueunggan.
Masapea eon ag makadhat ro mata it pinueaw
it sangka mangunguma sa pihak nga guba
ag nagalihay nga baeay. Maskin alinon it tinabukot
it haboe sa eugban hay nagaeapos man gihapon
ro mga limog it mga maoy ag eaea nga mga tawo
sa mabahoe nga baeay. Owa it kaeuoy sa kaeapitbaeay
nga nagapinueaw sa bukon man it anda nga pueueawan.
Buntod eon ro tiyan it eapsag it inuwang
nga nagabaeansuli eon it einubid sa anang eugban.
Maangan-angan hay aga-aga eon ag mapueaw euman
it pagpahangeab it ana nga anwang rong mangunguma.
Agud makaarado sa ginaumahan nga eanas
sa paeaabuton nga kahayag it kalibutan.
Basi baea bag-o magsipeak ro kahayag sa kaaganhon,
hay sueongan it eab-as ag maeangsa nga dugo
ro talibong nga inugsapsap sa pilapil it mangunguma.
Bangud eani sa naeuspad ag naeub-ok nana nga utok!

___________________________

DAEANAS
Sa mga buean it tagsieilak hay nagapanong ro bunok it uean,
nga nagadaganas sa maeapad nga kaeugtaan.
Ag sa mga buean it tagtinguean hay nagasipeak ro silak,
nga nagapaeapoy sa mga pananom ag nagapaeuya sa mga kasapatan.
Ro tyempo it tag-ieinit hay kaeamigon ag ro tageamig hay maeangaang.
Ro huyop it hangin hay nagabeansuli ag nagahagiyos
nga nagaeampos sa mga kabaeayan ag kakahuyan.
Ro suba hay eapukon ag ro eugta hay nagakaeunod sa tubi.
Ro kabukiran hay nagakaeatup-ay ag nagakaeaus-os sa idaeom.
Ro tubi hay nagapangeapaw sa suba ag nagaeapnaag sa kaeugtaan!
Ginadaeanas eon ro atong ieistaran nga eugta,
it madaeom, eapukon ag masueog nga baha.
Halin sa kagueangan hasta sa kaeaeawran.
Madasig nga nagasuoy ro tubi it suba ag eawod
ag nagakaealhit it ilig sa maliway nga kaeugtaan.
Eumunod sa nagakaeain-eain nga nagakabuhi nga mga tinuga,
ag sumamad sa kaabu-abong mga pagkabutang sa ibabaw it eugta.
Nagabinuyog eon ro painu-ino it mga tawo, nga ham-at nagmaeakara
ro mga nagakaeatabo sa makaron nga panyempo?
Hambaeunon it mga magueang, nga samtang maeain
ro bueuhaton it mga tawo sa atong duna nga manggad,
ro baeos hay ro halit nga pagdaeasa it makapaeangidlis nga daeanas!
Ginakanugunan, ginapangeuyahan ag ginakasubuan,
ro makakueoeba ag makahaeadlok nga nagakaeatabo.
Nagpaduea sa mga handum ag nagpaeumos sa mga pageaom
it kada isaea. Owa kita kasayod nga basi baea hinduna o hin-aga,
hay indi eon magkatueog ro gabii. Ag rong adlaw hay magsunggod
ag indi eon magbugtaw. Ag sa pageapnaag it kadudoeman,
hay makaagom it kalisdanan ag kasakit ro mga pumueuyo.
Ag makabatyag it kasubo ag paghinuesoe ro makasasaea,
bangud sa andang mga kaeainan ag mga saea nga bueuhaton.
Ro pagpanghalit ag paghimueos sa mga duna nga manggad,
nga ginhaead sa kalibutan it mahigugmaon ag maeueoy-on nga Ginuo!

____________________________




IHAPON

Dahan-dahan nga binutang ni Nanay sa papag
ro dueang nga may sueod nga nagaasu-asu nga humay.
Ginsunod ro maeukong nga may sueod
nga mainit nga sabaw it ugbos it daehog.
Kadasigon ro hueag namong lima
nga magmaeanghod sa paghakop it humay.
Ro init hay haeos owa namon mabatyagi,
bangud sa sueok it amon nga mga kagutmon.
Haeos bukon it makapaeaso ro amon nga pagtimo
sa humay nga sinabawan it tinuea nga daehog.

Nagataeabilis ro amon nga mga hueas nga magmaeanghod.
Pati man eani si Nanay hay nagahilam-os eon it hueas
bangud sa paghigop nana it mainit nga sabaw sa maeukong.
Matsa owa ko hingan imaw makit-i nga nagatimo it humay.
Samtang ginasipot ko ro humay sa taku hay napan-uhan ko
ro pagtimo ni nanay it mga mumo nga ana ginpueot nga nauyang
ag nagkaealhit sa papag bangud sa amon nga pagbaeakasan.
Pumundo ako sa pagsaeok it tubi sa banga
nga akon kunta imnon, bangud napan-uhan ko si Nanay
nga ginasipot ro dukot nga humay sa kaldero
it anang nagapaeangurog nga alima ag eagi-eagi nga gintimo.
Tinukob ako it kaeuoy samtang ginatueok ko si Nanay,
ag ro mga nagakueupag nakon nga mga igmanghod
sa atubang it among ahaw nga ihapon.

Hina-aga it agahon hay mamunot euman ako kay nanay
agud sa pag-usoy it mahueaman it bugas,
sa kaeuoy it amon nga mga kaeapitbaeay ag paryente.
Samtang padayon ro pagdaeasa it pag-antos
ag kalisod sa amon nga pagpangabuhi,
hay padayon nga nagasukoe si Nanay ag owa gid it pag untat
sa pagpangadhap it amon nga eamunon.
Maskin makaeingidlis pa ro maeain nga nagakaeatabo kamon.
hay igakurit gihapon ni Nanay sa idaeom it eangit,
ro mga nakataeana sa amon nga kabuhi.

________________________________

BAEATYAGON

Ihutik mo sa hangin
Ro imong baeatyagon.
Agud palison ag apukon
Paagto sa sidlangan.
Imo nga subeangon
Ro nagasipeak nga silak.
Ag ro kahayag hay imo nga hakupon
ag isueod sa akong tagipusuon.

_______________________________

PANUEOK

Nagalimad ro imong panan-awan
bangud eani nagasapea
ag makadhat ro imong mata.
Kon mukeaton mo man it husto,
hay nagaliraw ro imong palibot.
Ag matsa may nagakarang
nga baeas nga ginsabya kimo.
Ginapiniyong mo ag ginakinuso
it imong alima nga kabangdanan
nga ikaw hay nagaeinuha.
Nagahaeok eon pero indi gihapon
mabuoe ro sakit ag hapdi.
Ginmisuk-misok mo sa maeabaab
nga tubi sa maeukong agud maumpawan.
Apang indi gihapon maduea
ro mga nagapaeangatoe
nimong daywa nga mata.

Hasta indi ka mag-untat it pagtinueok
sa mga eawas it gwapahon
nga mga bayi nga may eakip nga kaibog;
Ag matsa haeos ginaubahan mo eon
it eambong ag ginapanghimuslan
it imo nga hagae nga huna-huna;
Hay indi gid mabuoe ro matsa agihapon,
dapawon ag gilukon nga mahapdos
ag maaean-aean nga nagapuling
sa imong nagapaeamuea nga kalimutaw.

___________________________________

RO MAGUEANG NGA BAYE SA UGSARAN

Haeos adlaw-adlaw nimo imaw nga mapan-uhan
sa ugsaran it anang nagalihay nga baeay.
Matsa may ginahueat nga may mag-abot.
Ginatinan-aw nana ro mga saeakyan nga nagaaeagi.
Maabtik ro anang panueok sa mga saeakyan
nga nagapundo sa atubang it anang baeay.

Indi eon makapuril ro tyempo sa anang pagkagueang.
Eusot eon ro anang uyahon, nagalimad eon ro panan-awan,
Ubanon eon haeos ro mahaba nga buhok.
Kurinot eon ro mga panit sa kaeawasan.
Nagapaeangurog eon ro anang batiis ag butkon.
Ag amat-amat eon nga nagapangeuya.
Isaeahanon eamang imaw nga nagasukoe
sa pagpangabuhi sa anang mamingaw nga baeay.
Ro mga nakataliwan nana nga gin-agyan sa pagpangabuhi
hay historya eon lang ro makahambae ag makasugid
sa anang mga gin-antos nga inagyan sa kalibutan.

Kon amat hay nakabatyag imaw it kagaoy
sa mabuhay nga paghinueat.
Dahan-dahan nana nga unaton ro anang eawas
sa saeog nga bitlag ag mageubog-eubog.
Ag pangdumdumon ro anang mga nagtaliwan
sa kabuhi hasta makabatyag it kadueuygon.
Maabtik imaw magbugtaw nga matsa namueaw-mueawan
kon mabatian nana ro anang pangaean nga ginatawag.
Nagahiyum-hiyom imaw kon may nagapaeapit
nga mga tawo nga may kabubut-on ag kaeuoy,
nga nagahatod kana it sangkuro nga pagkaon,
agud may eamunon sa nagaeapnaag nga kadueom.

Samtang nagataliwan ro mga inadlaw
hay nakabatyag eon imaw it kaeuya ag kagaoy.
Nagapangamuyo, nagaampo ag nagahinyo lang imaw.
Nga ro anang kalibutanon nga eawas hay makaangkon,
it matuod-tuod nga kalinong ag kapahuwayan sa kaeuoy
ag paghigugma it mapinalanggaon nga Ginuo.

_____________________________________

KAEAG-KAEAG

Kada dag-on it petsa uno it Nobyembre,
hay nagapreparar haeos ro mga panimaeay sa amon
nga baryo it Bagacay sa pagsilebrar it kaeag-kaeag.
Nagadasag sa altar nga ginasagda para
sa pagbisita it mga nagtaliwang pinalangga.
Ag para man sa mga buhi nga manugpangaeag-kaeag.
Pagkatapos it pangadi nga ginhaead sa mga kaeag,
samtang nagahingagaw ro sinaaw sa paeaabuton nga gabii,
hay ginahueat it tagbaeay ro pagsaka o pagsueod
it mga kaeag sa nakabukas nga tampaan it baeay.

Nagkinupag ro akong daywa ka maisot nga mga unga
samtang nagasieiwik paagto sa sueod it kwarto.
Bangud eani sa guwa it bukas nga tampaan,
hay may sambilog nga kaeag nga nagapanawag,
“H-hara eon si a-amamong gueang, p-pangayooo it p-pinaisss.”
Hambae nana nga ro limog hay magaehom.
Nakasuksok it maskara nga makahaeadlok.
Nakabiste it gunit-gunit ag mahaba nga bestida.
May daea nga baston ag bitbit nga saeod.
Nagabueubuktot nga nagtikang it mahinay paagto sa altar,
nga may nakasagda nga mga dasag;
manok, pilang bilog nga pinais, ibos, kumbo, huwad-huwad,

puto, suman ag tuba sa baso nga ginahayagan it kandila.
Nagbuoe ro anang nagapaeangurog nga alima
it tagsambilog nga dasag ag ginsueod sa saeod.
Samtang ro akon nga daywa ka mga unga hay
nagatiid-tiid sa tampaan it kwarto.

Nagpasaeamat ro nagpangaeag ag pumanaw.
Gumuwa man sa kwarto ro akong daywa
ka mga unga ag nagliningling sa bintana.
Samtang nagabuoe euman ako sa kusina it idugang
nga pangdasag hay nabatian ko ag napan-uhan ro pagsieiwik
ag pagkinupag euman it akon nga daywa ka mga unga.
Nagdinaeagan nga nagsueod sa kwarto ag nagtinabukot it haboe.
Imaw man gali dahil may nagapasueod euman nga daywa
ka mga kaeag nga mas makahaeadlok pa gid tan-awon.
Ag owa haeos nagakalimog nga nagbueuoe ro andang
mga nagapaeangurog nga mga alima it dasag sa altar.

__________________________

MAEAYOG NGA PAGSINAEAYO

Gintaligpo it manghod ro buradol nga sapi-sapi,
samtang ginabira ro tugot it magueang,
sa tunga it kamaea-maea nga kaeanasan.
Mga ap-at gid ka taligpo bago eumupad ro sapi-sapi.
Apang samtang ginatugutan ro buradol hay bumalang-balang
it gulpi sa paghuyop it mabaskog nga hangin
Binutangan nanda it sukod agud bukon it lado ro eupad.
Sa pagtaligpo it uman hay madasig nga tumambuok.
Apang bumuyong-buyong sa ibabaw ag eumunip paidaeom.
Gin sugpunan nanda ro ikog ag gindugangan ro ueo it dagami.

Sa panglima nga taligpo hay nakasumaeang eon gid man
it manami nga hangin ag nageupad eon it manami ro sapi-sapi

Gintugutan it husto it magueang hasta nagpatambuok it kaeayugon.
Samtang ginatinanggda it daywa ka magmaeangod ro
nagahampang-hampang nga sapi-sapi hay nagasaut-saot man sanda.
Gindaywahan nanda it buyot ag hawid ro tugot,
bangud gulpi it untay ro buradol nga nagasukoe ro kusog.

Nagtaean-awan ro daywa ka magmaeanghod.
Nagkaeasugot nga naghinibayag samtang ginatangda
ro kaeayugon ag maeahog nga eupag it sapi-sapi.
Binuy-an nanda ro tugot nga tamsi samtang ro buradol
hay nagahampang-hampang sa mining-mining.
Hinali nga hinuyop it mabaskog nga hangin ro sapi-sapi,
Eumupad patambuok it kaeayug-eayog.
Hasta nagbaeansuli sa ibabaw ag nagbalang-balang
paagto sa pihak it sapa nga eanas.
Einagas it daywa ka magmaeanghod
samtang nagahinaeak-ak nga nagahinugyaw.

Pinueot nanda ro sapi-sapi nga nagkaeagahak ro hakeop
ag nagkaeabali ro pakpak ag gusok.
Binitbit it daywa ka magmaeanghod ro nasamad nga buradol,
samtang ginaeagas ro andang paghinibayag it
ginahapo nga pagginhawa it kagaoy ag kalipay.

_________________________

HUGOD IT MANANGGITI

Nagapueopanihoe ka sa ibabaw it saeanggutan
samtang ginabageutan mo ro butay it sanggot
agud padayon sa pagtubod it pageaom.
Ginbubo mo sa kawit ro tuba halin sa saeod
ag dayon hay eumagapak ro pakeang
sa pageampos mo it kueagisamtang ginapaeuad
ro eabod sa saeod nga nagasinanto man
sa imo nga ginapueopanihoe.

Pagkapanaog hay ginbuoe mo ro gunot
nga saeaanag gintigis mo ro tuba sa hungot.

Gintamian mo anay, ag sa pagkabatyagit hagan-hagan
nga kaaslum hay einag-ok mo ro sangka hungot.
Nga nakapaumpaw sa imong ginabatyag nga kagaoy
ag nakapatawhay sa imong paminsaron.

Pilang dinag-on ka eon nga nagapanaggot
sa pilang puno nga sanggutan.
Kibueon eon ro imong mga paead ag dapah-dapah.
Ueanon ag silakon, agahon, utro-adlaw, hapon ag silom
hay padayon ka gihapon sa paghugod.
Bangud ro imong painu-ino hay makapatigayon ka
sa imo nga mga suki nga manugtangway.
Nga nagahinueat kada hapon ag silom nga matigisan mo
it bisan sang-eag-ok nga tuba, nga makapaumpaw
sa andang mga kagaoy ag kauhaw.

______________________

TAEAMDON

Maabu eon ro binulig kimo it imong amo,
Indi mo eon haeos mahuyap ro mga pinangayo nimo kana
nga nakabulig gid- a it husto sa imong pangabuhi.
Mabuhay ka eon man nga nagamunot-munot
sa imong agaeon nga pulitiko. Alalay ro imong papel kana,
nga maskin ano eang ro suguon hay ginatuman mo.
Kon siin imaw mag-agto hay nagamunot ka man.
Ginadaea ka nana kapin pa kon gabii ro mga paeanawon
ag sa mga lugar nga dilikado ro paeag sa ana nga kabuhi.

Pilang beses ka eon nga nagpangayo kana it bulig.
Kapin pa sa pagpabueong it imong mga unga ag asawa sa ospital
Gapaeanobra eon ro imo nga ginhueam nga kwarta sa imong amo.
Haeos ro tanan lang nga nga ginahinyo nimo nga kinahangeanon
sa imong pagpangabuhi hay ginasalig mo lang kana
it pangayo ag paghueam it kwarta. Ag ro isaea nga indi mo malipatan
hay ro natabu kimo nga nakasaea ka kat naeakot ka
sa inaway bangud man eani kana.Ngani gindakop it mga pulis

ag gindaea sa presuhan..Apang ginhaw-as ka gid it imong amo,
ngani nga nagaguwa ka sa kulungan. Isaea ka pasaeamatan
ag mabahoe nimo nga ginatan-aw kana nga taeamdon.

Ngani, ro imong pagpati sa imong kaugalingon hay isaea ka sueuguon
it imong ginpangamuhan ag ginapatihan nga agaeon.
Nga dapat gid nga imong tumanon ro tanan nga mga ginasugo kimo.
Maskin eabag sa imong baeatyagon bisan pa kuntra-gusto
sa imong paminsaron bangud sa kaeainon nga ueubrahon.
Pero padayon gihapon nimo nga ginatuman ag obrahon
ro anang ginasugo kimo. Maskin pa uyangan mo it imong kaugalingon
nga dugo hay owa ka it isaea-daywa nga magtuman.
Para eamang sa pagpatigayon it anang kaugalingon nga kadaeag-an.

________________________

GAID SA KAPOBREHAN

Nagatinabukot ka it haboe bangud nagaeapos sa imong nagalihay
Ag guba nga payag ro kaeamig nga daea it nagasalida nga tun-og.
Nagaeatay sa imong nagapaeangurog nga kaeawasan,
Samtang ro uean hay nagaeinagatik sa samad nga pawod.
Ag ro hangin nga nagahagiyos hay nagapahuylab
Sa imong gabok eon nga mga haligi it imong ieistaran.
Haeos adlaw-adlaw ka nga nagapinangadhap it sabat
Sa imong mga pangutana ag kabaeaka.
Nagatiyabaw ro imong paminsaron
Sa imong ginaantos nga kalisod sa kabuhi.

Indi ka makahaw-as sa higot nga nagaeambod sa imong kaugalingon.
Indi mo mabugto ro mating-ting nga higot it kalisdanan.
Indi mo maeubad ro higot nga nagahawid sa imong mga panamgo
Indi mo mautod ro higot nga nagapugong sa imong huna-huna.
Indi mo mabuoe ro higot nga nagabugkos sa imong mga painu-ino.
Indi mo mahukwa ro higot nga nagagumon sa imong mga handum..
Ro mga halit nga higot hay nagahugot ag nagakisiw,
Sa imong liog nga nagaeuok sa imong mga pageaom.

Ginapilit mo nga mabugto ag mahubad ro mga nagabueunggangot
Ag nagkaeagumon nga mga higot sa imong pangabuhi.
Ginatinguha mo nga makahalin ag makahaw-as sa ginaantos
Nga kalisdanan ag kasakit nga nagagaid kimo sa kapobrehan.

__________________________

PAG-AEAW-AEAW SA SANTO NIÑO

Samtang nagapahilangop ro alas dose it udtro-adlaw
it bisperas sa pasilebrar it Ati-ati sa banwa it Ibajay.
Ro mga tawo nga may panaad ag debusyon
hay nagahinueat nga magguwa sa kumbento ro mahae
ag sagrado nga Santo Niño, samtang ginapas-an
it mga nagapanaad nga mga tawo nga pagadaehon
ag igatib-ong sa Ana nga trono sa sueod it simbahan.
Mabahoe nga panaad it mga Ibayhanon nga mga katoliko ,
rong pag-aeaw-aeaw sa ginapatihang milagrosong Santo Niño.

Owa it untat ro pagdinaguso it mga tawo nga halin pa
sa nagakaeain-eaing mga lugar nga may panaad sa Santo.Niño.
Haeos ro mga tawo hay nagawagayway it mga pasaw
ag nagaviva it haead nga mga inasae nga karne it baboy,
manok, bibe, kanding, baka, anwang, alimango, pasayan,
eukos, sugpo, isda nga halin sa eawod, suba ag sapa ag iba pa
nga mga grasya nga may kaangtanan sa andang pagpangbuhi.
Nakadam-os it buling sa uyahon, butkon, batiis ag kaeawasan.
Nagahinugyaw, nagasinaut-saot, nagapinatik, nagatinumbo,
nagasieinggitan, nagasadsad, nagasayaw ag nagakalipay.
Rong sagrado nga pag-aeaw-aeaw hay ginapanaad paagi
sa paghaead it grasyang inasae samtang nagataeangison
rong baeatyagon kon makatueok ag makasinggit it Viva
sa nagapahilangop nga mahae nga Santo Niño.

Ginasilebrar rong pag-abi-abi kada bisperas it kapistahan

it Ati-ati kada dag-on sa pangap-at nga Dominggo it Enero.
Nga kon siin ro mga tawo hay nagapatigayon it pagpanaad;
nagapangamuyo,
nagaampo,
nagahinuesoe,
nagapabulig,
nagapabutyag,
nagahaead,
nagaabi-abi,
nagahinyo,
nagapahakos,
nagatiyabaw,
nagapasalig,
nagapangayo,
nagapangabay,
nagapasakop,
nagapahameos,
nagatugyan,
nagapahaw-as
nagapatabang,
nagapakitluoy.
nagapabendisyon,

Nagadinaguob ro mga tamboe ag barabadam sa sueod
it simbahan samtang ro nagagueutok nga mga tawo
hay nagahinugyaw ag nagasinaut-saot.
Bangud sa himpit nga pagtoo sa milagrosong Santo niño.
Hugot sa baeatyagon samtang ginahaead ag ginatugyan
ro kaugalingonnga eawas ag kaeag sa Santo. Niño.
Makapaeanindog it bueboe ag makataeangison
nga indi mo mahangpan rong matuod-tuod nga baeatyagon.
samtang naga aeaw-aeaw sa pinalanggang Santo Niño.
Nagadueot sa tagipusuon ag ro kada isaea
hay mahayag ro uyahon nga nagapatimaan it pagkahilway
sa tanan nga mga kasae-anan, kaeainan ag kalisod.
Ro paghakos, pagharu, ag pagpunas it eambong , panyo
ag mga panapton sa Santo Niño sa Ana nga trono
hay isaea ka paagi nga nagapabulig ag nagapatabang
sa mga ginaagom nga mga kalisdanan sa kabuhi.
Ginapangamuyo sa pagpanaad nga kabay pa,

nga makahaw-as sa kasakit ag makangkon it sagrado
ag milagro sa padayon nga pagpangabuhi.
Ginahaead rong kaugalingon ag mabaskog nga ginasinggit ─

“ VIVA KAY SENIOR SANTO NIÑO! “

_________________________

SA IDAEOM IT BUEAN

Napan-uhan ko imaw isaeang gabii,
samtang nagapungko sa mabahoe nga puno it nunok.
Mapus-aw ro hayag it ugsad nga buean samtang nagasaut-saot
sa hilamunon ro anino it nagahuyong-huyong
nga maeambo nga dahon it nunok.
Ag ginasalidahan kon amat it nagahapay-hapay nga dahon it hansoe.

Mapahuway-huway kunta ako apang matsa ginapunggan
ro akong pagtikangpagkapan-o sa baye
nga nagapungko ag nagatangis
Sa akong maeawig nga pinanawan hay owa ako gasalig
nga gulpi eang nga maduea ro akong ginabatyag nga kagaoy.
Bangud sa isaea ka baye nga ro uyahon hay nagasiga sa kagwapa.

Nagpanago anay ako sa malikot ag siiton nga puno it anuo,
samtang ginapanid-an ko imaw.
Gusto ko gid nga magpaeapit ag umiping sa anang euyo,
agud aeam-aeaman kon ano gid ro ana nga ginabatyag nga kasubo.
Sayod ko nga owa pa nana ako mapan-uhi,
apang gin-isog ko gid ang buot nga magpakita kana.

Nakibot imaw pagkakita kakon nga nagatueok kana.
Mataeom ro ana nga panueok kakon nga matsa nangawa,
ag may buot hambaeon samtang ginapunggan ro paghibi.
Nagpaeanindog ro akon nga bueboe sa gulpi
nga paghuni it kukok ag sinundan it pagpiit it gangis.
Nagpaeamagong ro akong uyahon ag nagpaeangurog ro batiis.

Gin-isog ko gid ro akon nga buot nga magpaeapit kana.
Bisan kinakuebaan ag matsa nagaeutaw-eutaw sa hangin
hay hinay- hinay ako nga nagtikang paagto kana.
Apang amat-amat man imaw nga naduea sa akong panan-awan.
Bangud sa nageandong nga kadueom halin sa anino
it nagahuyong-huyong nga dahon it hansoe ag nunok.

Dayon hay nagbanghoe ro ayam nga matsa kaeayo-eayo pamatian.
Amat-amat man imaw nga naduea sa akong panan-awan
ag nagpabugtaw sa akong nadueaan it dungan nga paminsaron.

_______________________


UMAE

Haeos tuktukon eon hingan
Ro imo nga utok.
Bangud matsa nalipatan
Mo eon ro sabat
It andang mga pangutana.
Kinahangean ka siguro
Nga bae-agan ag bairon.
Agud magtaeom
Ro imong paminsaron.

Pero maskin alinon kimo
It baid ag bae-ag.
Kon ro imo nga kaugalingon

Hay owa gid it paghimatuon
Nga makaantigo magdueot.
Indi ka gid ing magtaeom!

________________

BUDLI

Manami ro imong pahilay-hilay
Sa bangko samtang nagayupyop
It sigarilyo nga blue seal.
Nagatinalig-ab ka it mabaskog
Nga nagahugom it whisky
Ag corned beef nga stateside.

Budli ka euman
It makahieilong nga ieimnon
Ag einamon nga sumsuman.
Samtang may nagahaead kimo
It maeahaeon nga ieimnon
Ag mga sumsuman.
Indi ka gid gihapon magpae-at
Sa pagbaton it suhoe.
Hasta indi magbusdik
Ro imong sueok ag owa
It kabueosgan nga tiyan!

__________________

KABAEAN

Owa ka gid hingan makabatyag it sakit.
Indi ka haeos madutlan it kaeuoy.
Matig-a gid-a ro imong tagipusuon
Ag haeos kabaean ro imong baeatyagon.
Indi ka kabatyag it kahadlok ag kakueba.
Owa ka it hakat sa mga ginadangatan

Nga kalisod ag kasubo it imong kaeapitbaeay.

Maskin eampusan ka pa siguro
It sangka bakid nga saesaeon,
Hay indi ka gid ing madutlan.
Maskin alinon it pakitluoy hay owa
Ka gid imo ginatukba it kaeuoy.
Nagapinadamoe ka it uyahon nga owa
It kahuy-anan nga baeatyagon.

Owa ka gid imo it igtaeupangod
Sa kalisdanan it imong isigkatawo.
Nagapangayo ag nagahinyo kunta
Kimo it sangkuro nga bulig.
Para eamang makahaw-as man kunta
Sa andang ginaantos nga kalisod.

______________________

GUSTO KO NGA MANGIN TUN-OG

Gusto ko nga mangin tun-og,
Agud akon nga hilam-usan
Ro nagaeapoy nimong dahon.

Gusto ko nga mangin tun-og,
Agud akon nga wisikan
Ro nagaeuo nimong bueak.

Agud kon ikaw hay magtimsog,
Masalida kimo si alibangbang
Ag mapamasyar si tambubuyog.

______________________

RO DAEAN PAULI

Indi eon kinahangean
Nga imo pa akong hatdon pauli.
Indi eon siguro ako magtaeang
Sa daean nga akong ginaagyan.
Hatda eang ako it pangamuyo
Ag himpit nimo nga paghigugma.
Agud matawhay ro akong pagpanaw
Ag mapaeayo sa kataeagman.
Dati eon man ako nga nakaagi
Sa matadlong ag tiku nga daean.
Ngani tugma ko eon ro aeagyan,
Nga dapat nakon nga tuytuyon.

___________________________

PANGUTANA AG KABAEAKA

Tipunon mo ag tumpukon
Ro mga nagabueunggangot
Nga sangka bangkat nga pangutana.
Ag isueod sa tabig it pageubot.
Agud amat-amat nga makahaw-as
Ro imong tagipusuon ag paminsaron.
Sa imong ginabatyag ag ginapainu-ino
Nga sangka bakid nga kabaeaka.

--------------------------------------------

KAMINGAW

Nagatinabukot ka it haboe nga nagabinaeuktot,
bangud nagaeatay sa imong kaeawasan ro kaeamig
nga daea it nagasalida nga tun-og.
Ginasukean mo eang ro imong kamingaw ag kasubo
sa malinong ag nagahimunong mo nga baeay,
bangud isaeahanon ka eon lang nga nagapangabuhi.
Ro dati anay nga baeay nga ginabueahaw it kasangag, bangud
sa paghinibayag, paghinaeak-ak, pagsieinggitan,pagsieiwik
ag pagtinangis it imong lima ka magmaeanghod nga mga unga.
Ag mabuhay man anay nimong nangin kaibahan
sa inyong malipayon ag matayuyon nga pagsinaeayo.
Ro maeupot nga pagpalangga ninyo sa kada isaea.
Ro pagtahod ag masinueundon kimo it imong mga unga.
Ag ro inyong maayad-ayad nga pag-ieieiba sa sueod
it inyong manami, matawhay ag malipayon nga panimaeay.
Haeos matsa kan-o eang rong nagtaliwan,
pero padayon gihapon kimo nga nagapahanumdom.
Bangud kon amat hay nagasaeo sa imong paminsaron
ag nagatuhaw sa imong mga panamgo.

Sa makaron hay nagasalida sa imong huna-huna
ag imo nga ginabinag-binag rong mga nakataliwan.
Ginatiis mo eang ro imong ginabatyag nga kasubo ag kamingaw
Gin-aywanan ka eon it imong mga unga, dahil ginausoy
man nanda ro mga nakataeana para sa andang kaugalingon.
Ikaw ro nag-abaga it tanan nga responsibilidad sa pagpangabuhi,
bangud sa pagtaliwan sa kalibutan it imong pinalanggang asawa.
Ginbakintoe mo ro tanan nga kasakit ag kalisod sa pagpangabuhi,
kat maisot pa ro imong mga unga, samtang nagasukoe sa kapobrehan.
Ginataw-an man nimo sanda it hayga nga makausoy ag daeangpan
it anda nga pangabuhian agud makahaw-as man sa kalisod.

Mabuhay eon gid man ro mga dinag-on nga nagtaliwan halin
it pagtiner it imong mga inunga sa pagpanggaeon sa syudad.
Apang owa eot-a hingan sanda makadumdom nga adwingon
ro andang gin-aywanan nga nanay sa probinsya.

Nga kon siin hay nagtatap sa pagpangabuhi para eang kanda.
Owa gid-a sanda it kabubut-on nga makabatyag it kahidlaw kimo.
Kon ano eon ro imong kahimtangan, nga baea ikaw eon hay mayad pa,
mabaskog pa, nagakaeuya o nagamasakit eon?
Ginapangamuyo mo gid nga pananglit sa paeaabuton nga mga inadlaw,
hay makadumdom man sanda nga mag-ueoli sa inyong baeay.
Maskin sin-o lang kandang magmaeanghod ro makauli,
hay mabahoe nimong kalipay nga makapaumpaw it imong kahidlaw.
Kon amat hay ginapinadaehan ka man nanda it kuwarta ag mga gamit.
Apang bukon it kwarta o maeahaeon nga mga gamit ro makabuoe
sa imong kamingaw ag kahidlaw kandang magmaeanghod.

Hin-uno pa sanda makabatyag nga makadumdom kimo?
Kon magtueupong eon baea ro imong daywa ka siki,
ag nagaduot eon ro imong maeamig nga likod sa eapok?

--------------------------------------------------

PANUEOY

Nagahinueagok ro tungang gabii
Samtang ro ugsad nga buean
Hay nagatiid-tiid sa madamoe nga gae-om.
Maimon ro gangis ag suksok
Nga pae-at-pae-at kon magpiit ag magtamsok.
Sumueod ag nageupad-eupad sa sueod
It baeay ro itom nga alibangbang.
Naghinuni ro mga pispis nga kukok ag bukaw,
Sa sanga it malikot nga nunok.
Nagsalida ro dueogmon sa may banggerahan
Samtang nagabinanghoe ro bang-aw
It maeawig ag matanuy-tanoy.
Samtang owa it untat ro pagkutu-kutu it tiktik
Ag pagwinakae it wakwak.

Owa it hakat ro sangka baye nga owa
Ro anang asawa nga sinaka it anang kaeapitbaeay
Nga eaki ag hinuliran sa anang eugban.
Indi mabatian sa liwan ro andang paghueutikan
Ag ro pageagaak it saeog.
Bangud hinali nga nagbunok it mabaskog ro uean,
Nga nagdaea it maeubog ag madaeom nga baha.

Pagkaagahon...
Sumilagbo ro tubi nga nagpaeumos,
Sa mga sapat ag tawo nga panueoy.

--------------------------------------------------

TAWO-TAWO SA EANAS

Kon tan-awon ka sa maeayo,
Hay matsa matuod gid nga tawo─
Mangunguma, manughilamon,
Manugganit o manugeunob.
Nga nagatatap ag nagabantay
It nagatueobo nga mga paeay.
Nakasuksok it punyos ag kaeo
Nga nagatindog sa tunga it eanas.

Tawo-tawo ka manlang
Nga gintagdok sa tunga it eanas,
Agud kahadlukan it mga sapat
Ag magatabog sa mga pispis.
Nga nagapanghalit it paeay.
Owa ka man it kabuhi apang
Ro mga buhi nga may maeain
Nga handum sa imong ginabantayan
Nga uma, hay nagapaeagiw.
Mabahoe ka nga bulig
Sa imong agaeon nga mangunguma.
Ueanon, silakon, adlaw ag gabii
Hay padayon ka nga nagabantay.

Pero kon matubas eon eani ro uma
Ag naubos eon it ani ro paeay.
Hay ginabuoe ag ginapilak
Ka eang kaibahan it mga uhot
Ag paeaypay nga ginasug-an,
Bangud indi ka eon mapuslan.
O kon indi man hay ginapilak
Ag ginapabay-an ka eang sa binit,
Hasta gid magkaeaeunot.

--------------------------------------------------

BAKINTOE IT KABUG-AT

Ginapinas-an mo ro mga daeaehon
Nga saesaeon ro katig-a ag ro kabug-at
hay matsa sangka bakid nga pangutana
padayon ka nga nagabinakintoe

it kabug-aton nga mga dinaea.
Nagabag-id sa imo nga mga abaga
nga kabangdanan nga naga-einup-ak
ro imo nga panit ag nagadueot
sa imong unod ro katig-a.
Nagaeinagatok ro imo nga mga tue-an
ag nagabinhod ro imong mga batiis.

Padayon ka nga nagahinakwat
it matig-a nga mga pageaom,
Nga nagadat-oe sa imong abaga.
Nagapaeamuypoy eon ro imong butkon
ag nagapaeangurog ro mga siki.
Nagaeinagatok eang ro imong mga
kaugatan sa kaeawasan.

Nabatyagan mo nga matsa
matumba ka sa kagaoy.
Nagadueom eon ro imong panan-awan,
apang padayon ka gihapon sa pagtikang,
samtang ginatiis ro pagbinakintoe
it tugasan nga mga handum.
Ginahapo eon ro imong pagginhawa
sa ginabatyag nga kagaoy ag kabudlay.
pero padayon ka gihapon nga nagahinakwat.
Samtang indi ka makasapoe
sa imong ginahandum nga bueutangan,
it imong ginapinas-an nga kabug-at.

--------------------------------------------------

RO MAGUEANG NGA EAKI SA PAYAG

Tueupong ro daywa ka tuhod
nga nagasaeod sa sueang
it sangka magueang nga eaki
sa utoh it ana nga payag.
Ana nga ginabutang ro mga pinugo
nga mga binus-ak nga pakeang
it niyog sa tunga it daywa ka hiligi.
Ana gid nga ginakay-ad it mayad
agud magtueupong ro mansig utbong.
Agud may ana nga itigana nga igatong
sa paeaabuton nga tyempo it tinguean.

Maniwang eon ro ana nga pangeawason.

Kon amat hay naga inughak.
Mahinay ag maeuya eon kon maghueag.
Haeos kada adlaw imaw nga nagapinueot
it mga nagakadagas nga pakeang it niyog,
sa ana nga ginaagsahan nga kanyugan.
Ana dayon nga ligisan it liay,
utdan it ueo ag isandig sa puno
it magueang nga kawati sa dueonan.

Ana dayon nga pilion ro mga euma
nga pakeang ag mantineran it bus-ak
it sanduko nga nagahuslo eon ro pueo.
Kon magsipeak ro silak sa agahon
hay ana nga bun-agon ag puguhon
kada hapon kon magtunod ro adlaw.

kapareho man it ana nga kaugalingon
nga ro pangidaron hay kamana
it euma nga pakeang .
Hay nagahueat lang it ana nga tyempo
nga puguhon it Ginuo sa paeaabuton
nga paga-eapnaag it kadueom.


- SHUR C. MANGILAYA
Bagacay, Ibajay, Aklan