Amando M. Salido

ISTORYANG BINARYO


Ro ayam ni Kulas, kabueo-bueo,
Imbis nga mag-eahay, ga kurokuto;
Isda ag karne, anang paborito,
Pero nugay pag-eahaa, hilaw anang gusto.

Kon sa gabii, imaw naga bugtaw,
Uwa man ga tueog pag-abot it adlaw;
Suea sa lamesa anang nabantayan,
Kuring nga ga saka anang gina gurdyam.

Isaea ka adlaw, ro ayam naduea,
Inusoy ni Kulas, uwa gid makita;
Dayon may isaea, tawong nagbalita,
Babaye sa karsada, patay naga kaya.

Pagkabati ni Kulas, dayon dumaeagan,
Deritso sa lugar, it natabuan;
Dayon nakilaea, aeom sa anang tiyan,
It babayeng ga kaya, pareho sa anang ayam.

Nakibot si Kulas, ag ging pang likigyan,
Nag tuhaw nang kueba, sa ana nga dughan;
Hueas sa uyahon, indi gid mapunggan,
Ro ayam ni Kulas, isaea ka aswang.

Ro hayrang natabo, uwa it testigo,
Puro sugid-sugid, puro kuno-kuno;
Uwa’t gina turo, siing lugar, sin-ong tawo
Sugilanon uwa iya, uwa idto, istoryang binaryo.

____________________


IBAYJANON, IBAJAYNON

Kon kami hay tawgon, mga Ibayjanon,
Bantog sa istorya, mga hambaeonon;
Pero may kunplekto, sa tyempo makaron,
Alin gid ro matuod, Ibayjanon, Ibajaynon?

Suno sa magueang, natong binugtawan,
Ro probinsyang Akean, may daywang taeawgan;
Rong taga sidlangan, hay mga Kalibonhon,
Rong taga katueondan, hay mga Ibayjanon.

Hay ham-an nag tuhaw, ro hambae nga Ibajaynon?
Ay Ibajay abi, ro banwa gid naton;
Dapat gid-a ngani, ro tawag gid katon,
Angay ag bagay gid, hay Ibajaynon.

Siin ka gid baea, akong kasimanwa?
Ro paga apinan mo, sa hayra nga daywa?
Parehong may rason, punto ag prinsipyo,
Sambilog nga banwa, daywa anang tawo.

Kon para eang kakon, prinsipyong pinilosopo,
Hay nano gid abi, kon siin man kamo;
Ibayjanon, Ibajaynon, di dapat maging isyu,
Basta importante, kasimanwa ko kamo.

____________________


ATI-ATI

Hala bira pwera pasma, hala bira pwera pasma,
Ati-ati sa Ibajay, bantog kato pat-a;
Tinuead eang katon, it iba nga banwa,
Dayon inako eon, orihinal kundo sanda.

Kon atong usuyon, madaeom nga istorya,
Ro Ati-ati nag tuhaw, milagro eat-ana;
Pag dam-os it buling, sa ritwal uwa ra,
Uwa gid pag hungda, ro natabo kara.

Ro maiste nga kahoy, una nga hinaboy,
Sa idaeom it dapog, it mag asawang Hangoe;
Sa andang pag katueog, kabati it bungisngis,
Kahoy nga maistan, sa dapog gatinangis.

Eagi hay inukad, ro gatong sa daeapugan,
Para eang mabuoe, kahoy nga maistan;
Dayon nag sinayaw, suminggit sa tanan,
Kahoy nga maistan, may hitsura nga but-anan.

Buling sa uyahon, hay nag kaealhit eon,

Humalo sa hueas, gatong nga ulingon;
Dayon gin tinuead, nga kaparte it okasyon,
Ngani may Ati-ati, sa selebrasyon makaron.

______________________


SI NANAY, SI TATAY

Si Nanay, si Tatay, adlaw-adlaw ga inubra,
Para eang makatipon, it sangkuro nga kwarta;
Kwartang hinueasan, gina miin-miinan pa,
Agud itigana kay nene ag toto, nga naga eskuyla.

Haeos indi eon kakaon, it hustong pagkaon,
Indi man kasuksok, it masadya nga eambong;
Suea nga manamit, di lang pagkaunon,
Agud si nene ag toto, sa eskuylahan may mabaeon.

Ga balikutot it ubra, si Nanay ag si Tatay,
Sa guwa ag sueod, it panimaeay;
Si Nene ag si Toto, uwa gid napa ubraha,
Agud eawas di mabalda, ag di maeasa-an ro alima.

Si nene ag si toto, kon mag maeasakit,
Si nanay, si tatay, una sa andang kilid;
Ga tueo ro euha, ag hueas nga mapilit,
Singgit sa Ginuo, Dios ko! pamayra andang sakit.

Kon haeos ro pag-antos, it mga ginikanan,
Sa mga inunga, umpisa eapsag pa eamang;
Ubrahon rong tanan, sukean ro kalisdanan,
Agud masiguro, ay nene ag toto nga kamaeayran.

Pamatan-on makaron, mag ulingod kamo,
Pamati it mayad sa ginikanan ninyo;

Kalipayan nanda, inyong pag asenso;
Palanggaa sanda, bilang kabaeaslan ninyo.

______________________


RO AMONG MAESTRA

Ro among maestra, mataas nga gwapa,
Sinsero magturo, maabilidad pa;
Kon mag turo imaw, mamati ka’t husto
Madali ka gid-a, nga maka antigo.

Angay ag bagay gid, kon imaw mag eambong,
Kanamiton gid-a, kon tueok-tueokon;
Kon mag hambae kimo, naga hiyum hiyom,
Dimpol naga eusot, sa anang uyahon.

Amon nga maestra, isaea ka daeaga,
Abong mga meron, may kursunada kana;
Engineer, maestro, panday, mediko, abogado,
Ay abaw! naila gid sanda, kay ma’am it husto.

Isaea ka adlaw, si ma’am hay masako,
Naga dali-dali, pasueod sa among kwarto;
Eagi-eagi nga humambae, pasensya gid kamo,
Ay medyo makaron, hay late gid ako.

Uwa kamo kasayod, it mga dahilan,
Kon ham-an si ma’am namon hay gin ilisan;
Isaea ka substitute teacher, parehas kana’t aeam,
Dayon inugid nana, si ma’am hay sa simbahan.

Kami hay nakibot, ag nag pangutana,
Kon ham-an si ma’am namon, sa simbahan eot-a;
Ana nga sinabat, it substitute nga maestra,

Si ma’am ninyo abi, gina kasae kara.

Ro among sininggit, mabahoe gid nga HA?
Si ma’am namon, gina kasae kara?
Hu-o sabat nana it substitute nga maestra,
Nagtinangis dayon tanan, bilog nga eskuyla.

Kon ikaw gali ngara, mayad nga maestra,
Gina unungan ka gid, it imong eskuyla;
Ngani wish lang namon sa among maestra,
Ma’am love ka namon, kabay malipayon ka eon kara.

__________________________


MALOCO: TAGONG PARAISO

Barangay Maloco, baryong progresibo,
Mga pumueoyo, mabuot nga tawo;
Naga bueoligan, naga ueonungan,
Kon mag abot ro oras, nga kinahangean.

Rong tanan nga tawo, may pinaniiran,
Uwa naga entra, it pasamang-samang;
Na edukar kami, daywa ka eskuylahan,
High school ag elementarya, una ron sa ugsaran.

Katorse nga kalye, ro amon nga daean,
Nga naga palibot, sa among pueoy-an;
Puno man it pananom, ro among paeayan,
Berdeng kakahuyan, makita sa kabukiran.

Maabong tuburan, among gina imnan,
Masadya nga busay, among paealigsan;
Matin-aw nga suba, among gina eabhan,
Uwa it basura, makita sa daean.

Kon ikaw nagutom, indi ka malisdan,
Tanan nga pamaeay, sarang masakaan;
Kon ikaw nahuya, abo nga tindahan,
Mga kaean-unon, sarang nga mabakean.

MAli kamo tanan, adto sa among baryo,
Malipayong pista, pag buean it Mayo;
Kami tanan kinyo, matatap it husto,
Makaron gid kami, sa baryo Maloco.

_________________________


YAWA-YAWA
(Niños Inocentes)

Yawa-yawa sa Maloco, gina dayo it tawo,
Kon paano nag tuhaw, masayuran ninyo;
Harang selebrasyon, kato pa nga tyempo,
Sang kerite pa eang, rong mga tawo.

Kung miel otcho cientos años it Español,
Gin tukod rong simbahan, sa tunga it baryo;
Nag sinadya tanan. nga mga tawo,
Nabugtaw eon abi, katolikong pagtuo.

Tatlong adlaw pagkatapos, natawo si Hesus,
Si Herodes nag sugo, sa anang tinawo;
Tanang mga unga, daywang dag-on pa ubos,
Paga putlan it ueo kaibahan ro manunubos.

Dayon gin tinago, eapsag nga si Hesus,
Agud indi makita, it yaawa nga bastos;
Inusoy sa baeay, ibabaw ag ubos,
Manggad nga makita, inubos, hinunos.

Unga nga makita, pinutlan it ueo,
Sa handum nga imaw eon si Hesukristo;
Makaeueuoy ro inabot, mga eapsag nga tawo,
Imaw ra ro simpatiya, it tawo sa Maloco.

Agud madumduman, it tanang tumueoo,
Rong inagum it inosenteng, mga eapsag nga tawo;
Gina selebrar ra, sa amon nga baryo,
Yawa-yawa kon tawgon, gapamugot it ueo.

- AMANDO M. SALIDO
Maloco, Ibajay, Aklan